Τ’ Άη Νηγιά τ’ Ανήφορο – Οδοιπορικό στις 235 εκκλησίες της Σίφνου

«Όλο το νησί μου κάτασπρο
Μοσχοβολάς αγιότη»
Θεοδόσης Σπεράντζας

Μια απόφαση για κατάθεση τιμής στη μνήμη του πατέρα του Τάσου, έκανε τον Γιώργο Παπαπαύλου να μας προσφέρει ένα εύχρηστο οδοιπορικό στις 235 εκ­κλησίες του νησιού μας, μέσα από «Τ’ Αη-Νηγιά τ’ Α­νήφορο».

Ο συγγραφέας γράφει στον πρόλογο του ότι ετοί­μασε «ένα οδηγό για τον επισκέπτη οδοιπόρο, με ανα­φορά για το πώς πάει κανείς σε κάθε εκκλησία, δυο λό­για για τις εκκλησίες και 2 φωτογραφίες, μία εξωτερι­κή και μία εσωτερική από το τέμπλο». Ευτυχώς για μας, το βιβλίο αποτελεί πηγή όχι απλά περιπατητικής και ι­στορικής γνώσης, αλλά και πνευματική τροφή αυτοσυ­νειδησίας και δύναμης.

Πέρα από την ξεχωριστή αναφορά σε 3 ναούς που δέθηκαν με τη ζωή του (Άη-Συμεώς, Παναγιά τα Γουρνιά και Αη-Γιάννης το Μαύρο Χωριό), ο Γ. Παπαπαύλου μας θυμίζει κάλαντα, ημερομηνίες πανηγυριών με τράπεζα ή μεζέδες και παραθέτει ιστορικά και λαο­γραφικά στοιχεία. Δεν επεκτείνεται σε θέματα δογμα­τικά και θεολογικά, λειτουργικής και εκκλησιαστικής παιδείας, εικονογραφικά και αγιογραφικά, ναοδομίας και ρυθμών, διότι προφανώς δεν το επιτρέπει το πλή­θος των 235 ναών της Σίφνου μας με πάνω από 321 πα­νηγύρια (265 αναφέρει ο συγγραφέας),αφού πολλοί ναοί είναι δίκλιτοι ή τριμάρτυρες ή με περισσότερους εορτάζοντες Αγίους.

Στις σελίδες 7 έως 20 ο Γ. Παπαπαύλου κάνει σο­βαρές και αξιοσημείωτες διαπιστώσεις, που απευθύνο­νται στον καθένα μας. Ιδιαίτερα οφείλουν να τις λά­βουν υπόψη τα μέλη των ενοριακών και εκκλησιαστι­κών επιτροπών για ευνόητους λόγους. Οι επισημάνσεις αυτές είναι διατυπωμένες με σαφή­νεια και διάκριση, με ευαισθησία και ενδιαφέρον.

«Οι περισσότερες εκκλησίες της Σίφνου, γράφει ο Γ. Παπαπαύλου, κτίστηκαν σε συνθήκες δύσκολες και πιεστικές, τόσο κατά τη Φραγκοκρατία, από το 13ο μέ­χρι το 16ο αιώνα, όσο και κατά την Τουρκοκρατία στη συνέχεια και μέχρι την απελευθέρωση». Επίσης, «είναι άξιο θαυμασμού το πώς μπόρεσαν οι απλοί άνθρωποι με πενιχρά μέσα, να κτίσουν τόσες εκκλησίες σε μέρη δυσπρόσιτα αιώνες πριν και να φροντίσουν ανελλιπώς για τη συντήρηση τους μέχρι τις μέρες μας».

Ο συγγραφέας δεν αποφεύγει να επισημάνει και αρνητικές πλευρές της Σιφνέικης ζωής γενικότερα και της σχέσης μας με το Ορθόδοξο βίωμα ειδικότερα. Γι’ αυτό συνεκτιμά,

• τους πειρασμούς της καλοπέρασης και τις ευκολίες της εποχής μας
• την αλλαγή των κοινωνικών δεδομένων και την ει­σβολή άλλων ηθών
• την κούραση από το κυνήγι του χρήματος στην του­ριστική περίοδο
• τα οικονομικά συμφέροντα και τις λοιπές σκοπιμό­τητες.

Για τα Σιφνέικα πανηγύρια στα εξωκλήσια μας διαπιστώνει μεταξύ άλλων αρνητικών :

• τις δήθεν πρωτοβουλίες ανακαίνισης
• την καταλυτική επίδραση της επιδειξιομανίας και του καταναλωτισμού
• την εγκατάλειψη και την καταστροφή των μονοπα­τιών
• τη χαμένη Ιθάκη, που δεν μας προσφέρει πια «το ω­ραίο ταξίδι». Κάποια από τα πανηγύρια μας είναι «α­πλές πολυπληθείς κοσμικές συγκεντρώσεις».

Στο κεφάλαιο για την τουριστική ανάπτυξη λέει ότι τα οικονομικά οφέλη από τον τουρισμό έφεραν «σημαντικές επιπτώσεις στην κοινωνική συμπεριφορά, στον πολιτισμό του νησιού, που επηρέασαν και τη σχέση των ανθρώπων με τις εκκλησίες».

Αξίζει να συμπληρώσομε ότι για μας τους Σιφνιούς η εκκλησία δίπλα στο σπίτι μας ή το εξωκλήσι δίπλα στο εργαστήρι ή στη θεμωνιά μας, μας εξαγιάζει δίνο­ντας νόημα στην καθημερινότητά μας. Η ετήσια γιορτή του κάθε ναού ανήκει στο πιο πρωταρχικό επίπεδο της ζωής και του πολιτισμού του ανθρώπου. Καμία κοινω­νία, κανένας πολιτισμός δεν έχει ποτέ υπάρξει δίχως γιορτές και πανηγύρια, αφού η γιορτή αποτελεί αναπό­σπαστο μέρος του ρυθμού της εργασίας και της ανά­παυσης του ανθρώπου. Αν αληθεύει πως η πίστη μας είναι θεϊκή χαρά και συνεπώς εορτασμός, τότε ο Χρι­στιανισμός κατανοείται καλύτερα μέσα από τη χαρά και τις γιορτές του, παρά μέσα από αφηρημένες και θε­ολογικές διατυπώσεις.

Οι παραπάνω σκέψεις ανήκουν σ’ αυτές που δι­καιολογούν και την ύπαρξη τόσων πολλών ξωκλησιών, διάσπαρτα α όλη τη Σίφνο. Τα περισσότερα είναι μο­ναδικά σύνολα βαθειάς πίστης και ασύγκριτης τέχνης. Η μοναδικότητα των ξωκλησιών του νησιού μας οφεί­λεται,

• στην ανυπέρβλητη φυσική ομορφιά (Χρυσοπηγή, Πουλάτη, Κιτριανή, Σκαλωτιανή, Εφταμάρτυρος, Λειβαδάκια, Πλατάνισα,…)
• στον πλούτο των εικόνων, των κειμηλίων και των εκκλησιαστικών θησαυρών
• στην αίγλη των βαθιά ριζωμένων στο χρόνο θρύλων και στις εντυπωσιακές αφηγήσεις παλαιότερων γενεών για θαύματα και σημεία
• στην ίδια τη Χάρη των Αγίων και στη Θεϊκή Σκέπη.

Όλα τα παραπάνω αποτελούν μαρτυρία, που θα μας βοηθήσει να υποψιαστούμε για όσα πρόκειται να φανερωθούν στον καθένα μας. Ήδη ο Γ. Παπαπαύλου μας προϊδεάζει με το motto που έχει επι­λέξει, απόσπασμα από ποίημα του Νίκου Σταφυλοπάτη. Μας προτρέπει ν’ αρχίσομε να καταλαβαίνομε

«πού φέρνει ο δρόμος τ’ Άη – Συμεού
όσο ψηλή κι αν είναι η κορφή του «.

Για τα ίδια μας επιβεβαιώνει στον επίλογο του, ό­που επιλέγει την επικαιρότητα όσων έγραψε ο Νίκος Καζαντζάκης σχεδόν έναν αιώνα πριν, στις 13 Ιουλίου του 1915, στο κελί της Παναγιάς του Βουνού. Αξίζει να τα μελετήσομε.

Το βιβλίο που παρουσιάζομε, σε μια πρώτη άπο­ψη, μοιάζει να μιλά για ένα οδοιπορικό στις Σιφνέικες εκκλησίες. Οι Σιφνέικες εκκλησίες από μια πρώτη μα­τιά μοιάζουν να μαρτυρούν για την Ορθοδοξία. Και τ’ Αη-Νηγιά τ’ ανήφορο μοιάζει να αναγγέλλει την κορυ­φή, τον ουρανό, για τον οποίο είμαστε όλοι πλασμένοι. Κι όμως, κανένα από τα παραπάνω φαινόμενα δεν φα­νερώνει τα πραγματικά περιεχόμενα.

Το οδοιπορικό, οι εκκλησίες, τ ανήφορο, δεν α­ποκαλύπτουν το Χριστό, αλλά κηρύττουν το Σταυρό του Χριστού. Το έργο αυτό δεν μιλά για τα ξωκλήσια, αλλά για το «πνεύμα», τη «φωνή», που αντηχεί σ’ ολά­κερη τη Σίφνο και μαρτυρεί τον Τριαδικό Θεό, την Πα­ναγία, τους Αγίους. Η αξία του δεν περιορίζεται στην περιγραφή κάποιων οδοιπορικών, αλλά επεκτείνε­ται στην ψηλάφηση «λεπτών εσωτερικών κινήσεων», δηλαδή των κινήσεων που μας αξιώ­νουν να αντικρίζομε όλη μας τη ζωή ως ανάβαση, ως α­νήφορο, «τ’ Ά η – Ν η γ ι ά  τ’ Α ν ή φ ο ρ ο».

Ευχαριστούμε θερμά τον Γιώργο Παπαπαύλου για τους κόπους του. Πιστεύομε πως το «Ευχαριστώ» μας αυτό, δίκαιο και οφειλόμενο, εκφράζει όλους τους αναγνώστες του, Σιφνιούς και φίλους του νησιού μας.

Γιώργος Νίκου Θεοδώρου
Άη – Λούκας ΣΙΦΝΟΥ, Παρασκευή 29 Απριλίου 2011

Σημείωση: Ενημερώνουμε τους αναγνώστες μας ότι το βιβλίο τον Γιώργου Παπαπαύλου διατίθεται από τα βιβλιοπωλεία της Σίφνου και στην Αθήνα από τα βιβλιοπωλεία ΠΟΛΙΤΕΙΑ (Ασκληπιού και Ακαδημίας) και της ΕΣΤΙΑΣ (Σόλωνος 60), ενώ μπορεί να το προμηθευτεί κανείς και από τον ίδιο τον συγγραφέα (e-mail:oj7jol@otenet.gr). Η τιμή του είναι 15 ευρώ.

Πηγή από την Εφημ.  Σιφναϊκά Νέα